Блог Налібацкага краю: Налібакі і Радзівілы

"Залаты век" Налібак, а дакладней стагоддзі, выпалі на часы, калі ўвесь Налібацкі край належаў роду Радзівілаў. Менавіта ў тыя часы Налібакі сталі вядомыя на ўсю Еўропу, найперш дзякуючы шкляной гуце, якую стварыла княгіня Ганна Радзівіл. Пра "радзівілаўскую эпоху" Налібак піша Віктар Хмара.

Першы пісьмовы ўспамін пра Налібакі датуецца 1447 годам. У дакуменце ўзгадваецца касцел і ксёндз Шукан. (Przywilej d 1. listop. 1447r. Liber Priv. p 21) Да 1485 Налібакі знаходзіліся ва ўладанні Гедыголдавічаў, да 1554 — Кезгайлаў, потым Завішаў і Шэметаў. Мікалай Радзівіл “Чорны” набыў Налібакі 17 сакавіка 1555 г. Унікальны дакумент ХVI ст. знаходзіцца ў Нацыянальным гістарычным архіве Мінска.

17 сакавіка 1555 г., г. Вільня. — Вызнанне Мальхера і Станіслава Станіслававічаў Шэметаў, Яна і Мальхера Андрэевічаў Завішаў з аднаго боку, і князя Мікалая Радзівіла, канцлера Вялікага Княства Літоўскага, па справе аб прыналежнасці маёнтка Давілтава, палаца Давілтаўскага ў Солах, палаца Мілашунскага, палаца Мантрымішскага, маёнткаў Дзераўная, Налібакі, Швектшны.
Старабеларуская мова. Скорапіс. Пергамен.Ф. 147, воп. 2, спр. 178, арк. 435.

Невядома ў якім годзе сын Радзівіла “ Чорнага”, маршалак Вялікага Княства Літоўскага Станіслаў Радзівіл “Набожны”, будуе, акрамя касцела у Налібаках, яшчэ і кляштар. 21 сакавіка 1589 г. у сям’і Станіслава Радзівіла і Марыяны Мышчанкі у Налібаках нарадзіўся сын Мікалай Крыштаф. Маршалк сапраўды быў вельмі набожны, вялікі пост ен адбываў у сваім Налібацкім касцеле, дзе на працягу 40 дзен пазбягаў усялякай размовы і зносінаў з людзьмі, праводзячы ўвесь час у роздуме. У 1599г. Станіслаў памёр, а праз год – Марыяна.
Невядома калі і як быў знішчаны кляштар і касцёл “Набожнага”.

Альбрэхт - чацьверты з сыноў Станіслава - не пакідае Налібакі без святыні і ў 1636 г. фундуе новы храм.

Маючы вялікія зямельныя ўладанні, Радзівілы знаходзяць час наведвацца і ў Налібакі. Вось што пісаў у 1725 г. у сваім дыярыюшы Міхал Радзівіл “ Рыбанька” – уладар Налібак на той час:

D. 10. Jun. Ранюсенька, жонку пакінуўшы, паехаў да Налібокаў i таго ж дня стаў, там з маткай маёй бавіў час i тут начуем. Матка мая вынайшла на палёх аспіс i іншыя дарагія каменні, i ў Налібоках ня толькі што гуту крышталёвую залажыла, але i шліфярню на каменні закладае.

(Дыярыюш» - дзённік, які амаль штодзённа вёў на працягу большай часткі свайго жыцця князь, захоўваецца ў Галоўным архіве Старажытных Актаў у Варшаве, а ў Нацыянальным архіве ў Мінску ёсць толькі копія, зробленая, відавочна, напрыканцы XIX ст. i трохі скарочаная ў параўнанні з арыгіналам. Яна i была ўзятая за аснову перакладу. Пераклад i публікацыя Вацлава АРЭШКІ).

Малюнак В. Тамашэвіча 1898 год.

Радзівілаўскі касцёл у Налібаках.

У 1717 г. Ганна Радзівіл, жонка канцлера Вялікага Княства Літоўскага, заснавала тут буйную шкляную мануфактуру па ўзору Дрэзданскай Караўлескай. Немалаважную ролю ў выбары месца будаўніцтва мануфактуры адыграла і наяўнасць даволі вялікай рэчкі Лебяжоды.

Лебяжода амаль праз 300 гадоў. А калісьці рухала млын.

Гута была пабудавана недалёка ад касцела. Ксендз Томаш Шкульніцкі, плебан Налібацкі, у 1784 г. пісаў: “Huta w samych Nalibokach JO ksiecia Radziwilla pod samym kosciolem”.

Прайшоў час, але і цяпер на тым месцы, дзе была мануфактура, можна адшукаць вось такое шкло.